“शेंगदाण्याचा कूट” ही एक पारंपरिक रेसिपी आहे आणि महाराष्ट्रात ह्याचा वापर खूप मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. शेंगदाणा कूट हा विविध प्रकारच्या भाज्यांमध्ये वापरला जातो. हे एक प्रकारचे कोंडीमेंट(condiment) आहे. पदार्थांची चव वाढवण्यासाठी आणि तो पदार्थ अधिक चवदार आणि घट्ट बनवण्यासाठी ह्याचा वापर केला जातो.
पारंपरिक पद्धतीमध्ये शेंगदाने भाजून ते खलबत्ता किवा पाटा-वरवंटा वापरुन त्याची भरड किवा जाडसर पाऊडर तयार केली जात असे. असा शेंगदाणा कूट ज्या पदार्थांमध्ये घातला जात असे ते पदार्थ चवीला वेगळे आणि अप्रतिम लागत.
हल्ली धावपळीच्या जीवनामध्ये सगळ्या गोष्टी अगदी जलद पाहिजे असतात त्यामुळे मिक्सरचा वापर अतिशय वाढला आहे. मिक्सर वापरतणा काळजी घ्यावी लागते नाही तर कूट च्या ऐवजी बटर तयार होते. किवा शेंगदाने खूप जास्त वाटले जातात.
महाराष्ट्रात काही ठिकाणी ओले किसलेले खोबरे किवा शेंगदाने कूट ह्या दोन वस्तु बहुतांशी सगळ्या पदार्था मध्ये घातल्या जातात. काही ठिकाणी जसे विदर्भ, मराठवाडा ह्या ठिकाणी शेंगदाणा कूटचा वापर जास्त केला जातो.
कोकण पट्ट्या मध्ये ओले खोबरे जास्त प्रमाणात वापरले जाते. काही ठिकाणी भाजलेल्या तिळांचा तिलकूट(तीळ भाजून त्याचा कूट किवा जाडसर पाऊडर) वापरला जातो.
साहित्य
- शेंगदाणे – शेंगदाणे हे नेहमी चांगल्या प्रतीचे वापरावेत. चांगले शेंगदाण्याची चव गोड असते आणि ते ताजे आणि त्यांचा रंग जास्त गडद नसतो. त्यांना कुठे ही दाग नसतात.
कृती – चरण-दर-चरण पाककृती फोटोज
साठवण
हवाबंद डब्यात किवा बरणीत भरून फ्रिज मध्ये ठेवावा. १ महिना चांगला राहतो. किवा बाहेर ठेवला तरी चालतो पण तो पटकन संपवावा लागतो.
महत्वाच्या टिप्स
- शेंगदाने जास्त वेळ मिक्सरला लावून ठेवू नयेत. नाहीतर त्याचे बटर तयार होईल.
- खलबत्ता वापरत असताना थोडे तेल सुटते आणि तो लूट थोडा जाडसर असतो.
- शेंगदाने हे नेहमी चांगल्या प्रतीचे वापरावेत. त्याची चव गोड असते आणि ते ताजे आणि त्यांचा रंग जास्त गडद नसतो. त्यांना कुठे ही दाग नसतात.
रेसिपी कार्ड
शेंगदाण्याचा कूट
Equipment
- १ तवा किवा कढई
Ingredients
- २ कप शेंगदाणे
Instructions
- तवा किवा कढई गरम करून कच्चे शेंगदाणे त्यावर टाकावे.
- गॅसची फ्लेम कमी ठेवून सारखे परतत राहावे.
- शेंगदाने भाजायला ८ ते १० मिनटे लागतात. ते भाजल्यानंतर त्यावर काळसर असे दाग दिसू लागतात. गॅसबंद करून काही सेकंड ते तसेच तव्यावर ठेवावेत.
- नंतर एका मोठ्या परातीत किवा खोलगट ताटात काढून घ्यावेत.
- थंड झाल्यावर एका कपड्याच्या सहायाने किवा हाताच्या तळव्याचा किवा बोटांचा वापर करून ते सोलून घ्यावेत.
- नंतर ते सुपामध्ये किवा पसरट ताटात घेऊन पाखडून घ्यावेत.
- सोलून आणि पाखडून झाल्यावर ते मिक्सरला लावून त्याचा जाडसर कूट तयार करून घ्यावा. दोन पल्स मध्येच कूट तयार होतो. जास्त वेळ मिक्सरला लावून ठेवू नयेत. नाहीतर त्याचे बटर तयार होईल.
- खलबत्ता वापरुन – खलबत्ता वापरुन केलेला कूट हा थोडा जाडसर असतो. पण ह्यामध्ये केलेल्या शेंगदाणा कूट ज्या भाजीत किवा पदार्थात वापरला जातो त्या पदार्थाची चव उत्तम लागते.
- हवाबंद डब्यात किवा बरणीत भरून फ्रिज मध्ये ठेवावा. १ ते १ १/२ महिना चांगला राहतो. किवा बाहेर ठेवला चारी चालतो पण तो पटकन संपवावा लागतो.
- लागेल तसा भाजीत किवा भरलेल्या भाज्यांमध्ये किवा साबुदाणा खिचडी मध्ये ह्याचा वापर करावा.
Notes
- शेंगदाने जास्त वेळ मिक्सरला लावून ठेवू नयेत. नाहीतर त्याचे बटर तयार होईल.
- खलबत्ता वापरत असताना थोडे तेल सुटते आणि तो लूट थोडा जाडसर असतो.
- शेंगदाने हे नेहमी चांगल्या प्रतीचे वापरावेत. त्याची चव गोड असते आणि ते ताजे आणि त्यांचा रंग जास्त गडद नसतो. त्यांना कुठे ही दाग नसतात.
वालाचे भिरडे | Lima Beans curry
“भिरडे” किवा “वालाचे भिरडे” किवा Lima Beans curry ही एक महाराष्ट्रियन साइड डिश आहे. ही वालाची उसळ किवा…
अळूच फतफतं (रस्सा भाजी) |Arbi leaves vegetable
अळूच फतफत (रस्सा भाजी) ही महाराष्ट्रामधील एक आवडती भाजी आहे. या भाजीसाठी कमी साहित्य आणि कमी वेळ लागतो. गरमागरम…
बटाटा कापा |Fried Semolina-Potato Slices
ही मुळात गोवन(Goa) साइड डिश आहे ज्याला “बटाटा कापा” म्हणतात. डाळ-भात किंवा स्नॅक्स म्हणून कोणत्याही डिपसोबत याची चव छान लागते. पारंपरिक…
टाकळ्याची पालेभाजी (रानभाजी)
“टाकळ्याची सुक्की भाजी” किवा “टाकळ्याची पालेभाजी (रानभाजी)” ही महाराष्ट्रामधील एक आवडती भाजी आहे. एकतर या भाजीसाठी कमी साहित्य आणि कमी…
झटपट पनीर भुर्जी
“पनीर भुर्जी” ही पाककृती उत्तरेकडे मोठ्या प्रमाणावर केली जाते. पनीर भुर्जी हा एक वेज भुर्जीचा प्रकार आहे. महाराष्ट्रात अंडा भुर्जी…
वांग्याची सुकी भाजी
“वांग्याची सुकी भाजी” ही महाराष्टात अगदी आठवड्यातून एकदा तरी बनवली जाते. जसे बटाटे घरोघरी उपलब्ध असतात तसाच प्रकारे वांगी ही…
उकडलेल्या अंड्यांची भाजी
“उकडलेल्या अंड्यांची भाजी” हि एक महाराष्ट्रियन साइड डिश आहे. घराघरात तोंडी लावण्यासाठी किवा टिफिन साठी बनवली जाते. लहान मुलांना हि…
बेसिल बदाम पेस्तो (Basil Almond Pesto)
बेसिल बदाम पेस्तो हा मूळतः इटलीचा एक सॉस आहे जो पाइन नट्स आणि बेसिल ची पाने वापरून तयार केला जातो….
मुळ्याची सुक्की भाजी
“मुळ्याची सुक्की भाजी” हा महाराष्ट्रामधील एक आवडती भाजी आहे. एकतर या भाजीसाठी कमी साहित्य आणि कमी वेळ लागतो. गरमागरम चपाती,…
समुद्रीमेथीची सुकी पौष्टिक भाजी
“समुद्रीमेथीची सुकी पौष्टिक भाजी” हा महाराष्ट्रामधील एक आवडती भाजी आहे. एकतर या भाजीसाठी कमी साहित्य आणि कमी वेळ लागतो. गरमागरम…
मधातले फुल मखाने
मखानाला लोटस सीड्स किंवा फॉक्सनट किंवा गॉर्गन नट म्हणूनही ओळखले जाते. त्या पौष्टिक आणि प्रथिने, विटामीन बी आणि खनिजांनी समृद्ध…
फोडणीचा भात (पिवळा)
“फोडणीचा भात” ही एक पारंपरिक महाराष्ट्रियन पाककृती आहे. फोडणीचा भात हा आमच्या घरात नेहमी केला जात असे. नाश्त्याला हा भात खाल्ला…
आले गुळाचा चहा
“आले गुळाचा चहा” हे एक आरोग्यदायी आणि सुगंधित पेय आहे जे आम्ही आपल्या घरी नियमितपणे बनवतो. यात चवदार गूळ आणि आल्याचा…
झटपट कोबीचे थालीपीठ
कोबी, वेगळ्या प्रकारचे पीठ आणि मसाल्यांच्या मिश्रणासह अगदी पटकन होणारे आणि पौष्टिक असे “झटपट कोबीचे थालीपीठ” बनवलेले आहे. ओट्स च्या…
फोडशीच्या पानांची भजी
फोडशी किंवा कुलूची भाजी महाराष्ट्रा मध्ये पावसाळ्यात मुबलक आदळते. हि गावठी भाजी सगळीकडे विविध प्रकारे केली जाते आणि मोठ्या प्रमाणावर…
झटपट बाजरी (पर्ल मिलेट) क्रेप किंवा डोसा
“झटपट बाजरी (पर्ल मिलेट) क्रेप किंवा डोसा” या रेसिपीमध्ये मी बाजरीचे पीठ आणि वाटलेले ताजे खोबरे वापरले आहे. या रेसिपीमध्ये…
मिश्र भाज्यांचा रायता
“मिश्र भाज्यांचा रायता” ह्या रेसिपीमध्ये मी भरपूर भाज्या, फेटलेले ताजे दही, साखर आणि मीठ वापरले आहे. हे अत्यंत हेल्दी, स्वादिष्ट…
गाजर काकडी घावन
“ गाजर काकडी घावन” ही एक फ्युजन रेसिपी आहे. मी ह्या रेसिपीत गाजराचा आणि काकडीचा वापर केलेला आहे. अतिशय स्वादिष्ट…
केळ्याची गोड पुरी
मी “केळ्याची गोड पुरी” रेसिपी मध्ये जास्त पिकलेली केळी वापरलेली आहेत. पीठ मळण्यासाठी पाणी अजिबात लागलेले नाही. जास्त पिकलेली केळी…
खरबुज आंबा रायता
खरबुज आंबा रायता किवा सलाड किंवा रायता हा खरबुज आणि पिकलेला आंबा वापरून केलेला आहे. मीठ हे सर्व्ह करतानाच टाकावे….
ओट्स रवा डोसा
ओट्स रवा डोसा हि एक अतिशय जलद होणारी हेलथी पाककृती आहे. थोडासा कुरकुरीत आणि जाळीदार असा हा डोसा चटणी बरोबर…
गोड आंबा पुरी
मी आंब्याचा रस वापरून आणि बडीशेप चा फ्लेवर देऊन “गोड आंबा पुरी” बनवली आहे. तो आमरस किंवा नुसती चहा बरोबर…
खरबुज जेली
जेली हा मुलांचा अगदी आवडीचा पदार्थ. जेली ही विविध प्रकारच्या फळांचा रस वापरुन करता येते. विविध फ्लेवर वापरुन ही जेली…
फणसाचे अप्पे
फणस हे दोन प्रकार मध्ये येतात. बरका आणि कापा. बरके गरे हे रसाळ असतात त्यामानाने कापे गरे हे कडक आणि…
केळ्याचे शिकरण
केळ्याचे शिकरण हे पारंपारिक महाराष्ट्रीयन मिष्टान्न आहे जे प्रत्येक घरात बनविले जाते. ह्याला “केळीचे शिकरण” असे म्हटले जाते. केळी व्यतिरिक्त…
मस्कमेलॉन(खरबूज) रस
मस्कमेलॉन(खरबूज) रस ही रेसिपी अतिशय पौस्टिक आणि पटकन होणारी आहे. मध ऐवजी गुळाचा किंवा साखरेचा वापर केला तरी चालतो. खरबूज…
कसुरी मेथी लच्छा मटरी
“मटरी” हा एक नाश्त्याचा पदार्थ असून तो उत्तर भारत आणि राजस्थान मध्ये फार मोठ्या प्रमाणात खाल्ला जातो. तो वेगववेगळ्या प्रकारे…
स्रम्बलेड अंडे
स्रम्बलेड अंडी (सामान्यत: कोंबडीची अंडी) पासून बनवलेली एक डिश आहे जी हलक्या हाताने गरम पॅनमध्ये एकत्रितपणे हलविली जाते किंवा विशेषत:…
शिंगाडा पिठाचे थालीपीठ
शिंगाडा थालीपिठ बनवण्यास अतिशय सोपे आणि खाण्यास तितकेच स्वादिष्ट लागते. जमिनीच्या खाली वाढणारे हे शिंगाडा वॉटर चेस्ट नट ह्या नावाने…
खमंग बीटरूट पुरी
बीटरूट पुरीच्या ह्या पाककृतीमध्ये मी गव्हाचे पीठ, बीटरूट आणि कुटलेले जिरे वापरले आहेत. ही पुरी कोणत्याही करी बरोबर किंवा अगदी…
उपवासाची केळ्याची भाजी
उपवासाच्या बटाट्याच्या भाजी प्रमाणेच उपवासाची केळ्याची भाजी केली जाते. खाण्यास अतिशय स्वादिष्ट आणि हेलथी हि आहे. फराळी पुरी बरोबर किंवा…
मेथीची भाजी
मेथीची सुक्की भाजी हा महाराष्ट्र, गुजरातमधील एक आवडती भाजी आहे. एकतर या भाजीसाठी कमी साहित्य आणि कमी वेळ लागतो. गरमागरम…
पौष्टिक गाजर फलाफल
पौष्टिक गाजर फलाफल ह्या रेसिपी मध्ये मी चण्यासोबत गाजर ही अत्यंत पौष्टिक आणि आरोग्यदायी भाजी वापरली आहे जी ह्या रेसिपीचे…
झटपट बेसन बुंदी
बुंदी ही एक लोकप्रिय डिश आहे. बूंदी करण्याची पद्धत एकाच आहे पण ती सर्व्ह करताना खूप सार्‍या प्रकारे करता येते….
फुलकोबी मसाला पुरी(Cauliflower)
फुलकोबी मसाला पुरी या रेसिपीमध्ये मी गव्हाचे पीठ, फ्लॉवर प्युरी आणि ठेचलेले जिरे, ओवा वापरला आहे. या पुरी छान लागतात…
बाजरीचे इडियप्पम
इडियप्पम (मल्याळम) याला तुलूमध्ये सेमिगे, कन्नडमध्ये शाविगे, इंग्रजीमध्ये स्ट्रिंग हॉपर्स, गोव्यात शेव्यो आणि महाराष्ट्रात सेवया म्हणूनही ओळखले जाते. ह्या वाफावलेल्या…
भेंडीची भाजी
“भेंडीची भाजी” ही सगळ्यांच्या आवडीची अशी भाजी आहे. बनवण्याच्या पद्धती सगळ्या ठिकाणी वेगवेगळ्या असतात. दही भेंडी, सुककी भेंडी, भेंडी मसाला,…
नीर फणसाचे काप |Neer fanasache Kaap |Bread Fruit Fry
ही गोवन(Goa) साइड डिश आहे ज्याला “नीर फणसाचे काप” किवा “Bread Fruit Fry” म्हणतात. डाळ-भाताबरोबर याची चव छान लागते. बहुतेक वेळा…
दुधी भोपळा सालीची चटणी | Bottle Gourd Peel Chutney
“दुधी भोपळा सालीची चटणी(Bottle Gourd)” ही अतिशय वेगळी अशी पाककृती आहे. दुधी भोपळा हा वेगवेगळ्या नावाने ओळखला जातो आणि जगभरात त्याची…
